Η ΕΡΓΑΤΙΚΗ ΝΕΟΛΑΙΑ ΚΑΙ ΤΑ ΚΑΘΗΚΟΝΤΑ ΤΗΣ ΚΝΕ

Τεύχος: 2006 Τεύχος 6

του Θανάση Γκώγκου

Είναι νωπές ακόμα οι αποφάσεις του 9ου Συνεδρίου της οργάνωσής μας, καθώς και η συζήτηση στην πλούσια προσυνεδριακή διαδικασία που προηγήθηκε. Η παραπέρα ανάπτυξη των επαναστατικών χαρακτηριστικών και η ισχυροποίηση της οργάνωσής μας που αποτέλεσε και το κεντρικό ζήτημα της συνεδριακής και προσυνεδριακής διαδικασίας, η ανταπόκριση με όλο και μεγαλύτερη επάρκεια στο ρόλο της ως επαναστατική οργάνωση νεολαίας του ΚΚΕ, είναι άρρηκτα συνδεδεμένα με τον καλύτερο προσανατολισμό μας στην εργατική νεολαία. Οπως αναφέρεται στην εισήγηση του ΚΣ στο 9ο Συνέδριο, «όσο πιο πολύ δυναμώσουμε τη δουλειά μας στην εργατική νεολαία, τόσο πιο πολύ θα καρποφορούν οι προσπάθειές μας σε όλα τα τμήματα της νεολαίας»[1].

Η ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΡΙΖΑ ΤΟΥ ΟΠΟΡΤΟΥΝΙΣΜΟΥ: «ΕΡΓΑΤΙΚΗ ΑΡΙΣΤΟΚΡΑΤΙΑ», ΔΙΑΣΠΑΣΗ ΤΗΣ ΕΡΓΑΤΙΚΗΣ ΕΝΟΤΗΤΑΣ

Τεύχος: 2008 Τεύχος 1

του Μάκη Παπαδόπουλου

H επιστροφή στα διδάγματα του Οκτώβρη, 90 χρόνια μετά τη νικηφόρα έκβαση της Σοσιαλιστικής Επανάστασης στη Ρωσία, αποτελεί αναγκαίο όρο για κάθε ουσιαστική προσπάθεια ανασύνταξης του διεθνούς κομμουνιστικού κινήματος στον 21ο αιώνα.

Η μελέτη της μακρόχρονης διαδικασίας οπορτουνιστικής διάβρωσης των επαναστατικών δυνάμεων τον προηγούμενο αιώνα, απαιτεί να ερευνήσουμε ξανά τις οικονομικές, κοινωνικές και πολιτικές συνθήκες που οδήγησαν σε αυτόν τον ολισθηρό δρόμο.

Μερικοί ισχυρίζονται ότι η εργατική τάξη δεν μπορεί να παίξει ηγετικό ρόλο, γιατί η ίδια είναι αμόρφωτη και η ιδεολογία της έρχεται απ' έξω, από άλλη τάξη. Ποια είναι η αξία αυτού του ισχυρισμού;

Στον ισχυρισμό αυτό που είναι πολύ παλιός και έχει καθαρά αστική προέλευση υπάρχει μόνο ένα σημείο με κάποια δόση αλήθειας, που και αυτή όμως δίνεται διαστρεβλωμένα. Στο σύνολο του ο ισχυρισμός αυτός είναι τελείως αβάσιμος, πράγμα που το δείχνουν πάρα πολλά ιστορικά γεγονότα και πρώτα απ' όλα η νίκη της σοσιαλιστικής επανάστασης και η οικοδόμηση του σοσιαλισμού σε 14 χώρες με την ηγεσία της εργατικής τάξης.

Με τη μεγάλη αύξηση του αριθμού των επιστημόνων και διανοουμένων, που μπαίνουν στην εργατική τάξη, μήπως αλλάζει σιγά σιγά το ειδικό τους βάρος σ' αυτή σαν πρωτοπόρος δύναμης ή μήπως, αντίθετα, αυτή η αύξηση βοηθάει στην ανάπτυξη του οπορτουνισμού; Επίσης, μήπως συμβάλει στην ανάπτυξη του οπορτουνισμού και η εισροή στην εργατική τάξη καταστρεμμένων αγροτών, επαγγελματοβιοτεχνών και άλλων μικροαστών;

Η αύξηση της αριθμητικής δύναμης των επιστημόνων και διανοουμένων που περνούν στις γραμμές της εργατικής τάξης δεν οδηγεί αυτόματα στην αντίστοιχη αύξηση του ειδικού τους βάρους στην άσκηση του πρωτοποριακού της ρόλου. Όπως κάθε άλλο τμήμα του προλεταριάτου, έτσι και οι διανοούμενοι, για να γίνουν ικανοί να παίξουν πρωτοποριακό ρόλο, πρέπει να συνειδητοποιήσουν την ταξική τους θέση, να ενστερνιστούν τα ιδανικά της εργατικής τάξης και να διαπαιδαγωγηθούν αγωνιστικά.

Όπως είναι γνωστό, η κινέζικη επανάσταση στηρίχτηκε κυρίως στην αγροτιά. Το γεγονός αυτό μήπως αναιρεί τη θέση των Μαρξ-Λένιν, για την πρωτοπορία της εργατικής τάξης; Μήπως επίσης την αναιρεί και το γεγονός, ότι στη χώρα μας η αγροτική τάξη έπαιξε πρωτοπόρο ρόλο στην πάλη κατά της φασιστικής κατοχής (ΕΑΜ) και στον εμφύλιο πόλεμο;

Είναι αλήθεια ότι στις παραπάνω, όπως και σε άλλες, περιπτώσεις η αγροτιά αποτέλεσε αριθμητικά, σε βαθμό ανάλογο με την ταξική διάρθρωση της κάθε χώρας, την κυριότερη κινητήρια δύναμη. Στην πραγματικότητα όμως το γεγονός αυτό δεν αναιρεί καθόλου την παραπάνω θεμελιακή θέση του μαρξισμού  λενινισμού. Αντίθετα υπογραμμίζει την ορθότητά της.

Γιατί δεν μπορούμε να πούμε ότι πρωτοπορία είναι τα πιο συνειδητοποιημένα τμήματα της εργατικής τάξης, της αγροτικής τάξης και των διανοουμένων;

Κατ' αρχήν πρέπει να αποσαφηνιστεί η έννοια που δίνεται εδώ στη λέξη συνειδητοποίηση. Να προσδιοριστεί η τάξη της οποίας τα συμφέροντα και τους σκοπούς έχουν συνειδητοποιήσει τα τμήματα αυτά της αγροτιάς και των διανοουμένων. Τέτιο θέμα φυσικά δεν μπαίνει για το συνειδητό τμήμα της εργατικής τάξης, γιατί αυτό είναι συνειδητό επειδή ακριβώς έχει κατανοήσει τη θέση και την ιστορική αποστολή της τάξης του.

Ποια είναι η οικονομική βάση της ύπαρξης της εργατικής αριστοκρατίας; Μπορούμε σήμερα να μιλάμε στην Ελλάδα για εργατική αριστοκρατία;

Η εργατική αριστοκρατία και γραφειοκρατία, σαν μια από τις κοινωνικές βάσεις του οπορτουνισμού εμφανίστηκε στις μεγάλες ιμπεριαλιστικές χώρες, στις «μητροπόλεις». Οικονομική βάση της εμφάνισης και ύπαρξής της είναι το μονοπωλιακό κέρδος. Χάρη σ' αυτό, η μεγάλη αστική τάξη των χωρών αυτών είχε τη δυνατότητα, κρατώντας σε χαμηλά επίπεδα τα ημερομίσθια της βασικής μάζας των εργατών και καταληστεύοντας τις αποικίες, να εξαγοράσει οικονομικά το ανώτερο λεπτό στρώμα των «δικών» της εργατών. Πρόκειται για επιστάτες, ρεφορμιστές συνδικαλιστές κλπ., στους οποίους η αστική τάξη εξασφάλιζε προνομιακές συνθήκες (παχυλούς μισθούς, επιχορηγήσεις κλπ.) και τους οποίους χρησιμοποιούσε σαν στήριγμά της, σαν φορείς της αστικής ιδεολογίας και πολιτικής μέσα στο εργατικό κίνημα. Σήμερα, στις χώρες αυτές, έχουν συντελεστεί σημαντικές αλλαγές στη σύνθεση της εργατικής αριστοκρατίας και γραφειοκρατίας. Σημειώθηκε επίσης και κάποια διεύρυνση της αριθμητικής της δύναμης. Ωστόσο, η εργατική αριστοκρατία, συνεχίζει να αποτελεί ένα πολύ λεπτό στρώμα, μια ελάχιστη μειοψηφία της εργατικής τάξης.

Υπάρχουν στην Ελλάδα φτωχοί εργάτες που είναι εργάτες γης, δηλαδή δουλεύουν σε μεγαλοκτηματίες με μισθό; Ταξικά πού ανήκουν; Μπορούν να συμπεριληφθούν στην εργατική τάξη; Ποιος είναι ο ρόλος τους; Μπορούν ν'αποτελέσουν πρωτοπορία;

Ναι υπάρχουν. Το 1971 η αριθμητική τους δύναμη ήταν περίπου 65.000. Απασχολούνται κατά κανόνα σε νοικοκυριά πλούσιων χωρικών και σε καπιταλιστικές γεωργικές και κτηνοτροφικές επιχειρήσεις. Στο βαθμό που αυξάνει η χρησιμοποίηση των σύγχρονων τεχνικών μέσων στην αγροτική οικονομία και δημιουργούνται μεγάλες αγροτικές εκμεταλλεύσεις σε καπιταλιστική βάση. αλλάζει η σύνθεσή τους. Μειώνεται ο αριθμός αυτών που κάνουν ανειδίκευτη εργασία και αυξάνει ο αριθμός των μηχανοκαλλιεργητών, δηλαδή των εργατών που οδηγούν, χειρίζονται και εξυπηρετούν τις διάφορες αγροτικές μηχανές.

Οι απόφοιτοι τεχνικών σχολών και οι μαθητές αποτελούν ιδιαίτερο στρώμα της διανόησης;

Οχι, δεν αποτελούν. Από τους απόφοιτους τεχνικών σχολών, όσοι απασχοληθούν για λογαριασμό τους, θα ανήκουν στα μεσαία στρώματα της πόλης, και όσοι εργαστούν σε ιδιωτικές ή κρατικές επιχειρήσεις θα είναι εργάτες με μέση ή ανώτερη ειδίκευση και επομένως θ' ανήκουν στην εργατική τάξη. Όσον αφορά τους μαθητές γενικά, αυτοί και λόγω ηλικίας και λόγω απασχόλησης αποτελούν μια ιδιαίτερη κατηγορία του οικονομικά μη ενεργού πληθυσμού. Ασφαλώς ένα μέρος απ' αυτούς θα γίνουν διανοούμενοι, αλλά ούτε και το μέρος τους αυτό μπορεί να καταταγεί στη διανόηση. Και δεν μπορεί όχι τόσο γιατί δεν μπορεί να προκαθοριστεί ποιοι θ' αποτελέσουν αυτό το μέρος, όσο κυρίως γιατί οι μαθητές αυτοί δεν έχουν γίνει ακόμα διανοούμενοι.

Δημήτρη Σάρλη "Η εργατική τάξη και ο ρόλος της στη σημερινή ελληνική κοινωνία"  έκτη έκδοση  Σύγχρονη Εποχή 1987

Αποτελούν οι φοιτητές ή όχι, όσο είναι φοιτητές, ιδιαίτερο κοινωνικό στρώμα; Υπάρχουν αντικειμενικά κοινά συμφέροντα που ενοποιούν τους φοιτητές σε ένα τέτιο στρώμα;

Για να ήταν οι φοιτητές ιδιαίτερο κοινωνικό στρώμα, ιδιαίτερη ταξική κατηγορία, θα έπρεπε α) να κατέχουν την ίδια θέση στο σημερινό καπιταλιστικό σύστημα της χώρας μας, 6) να είχαν την ίδια σχέση προς τα μέσα παραγωγής γ) να έπαιζαν τον ίδιο ρόλο στην οργάνωση της κοινωνικής εργασίας, δ) να είχαν περίπου το ίδιο εισόδημα, ε) να έπαιρναν το εισόδημα αυτό με τον ίδιο τρόπο. Όπως όμως είναι γνωστό, οι φοιτητές δεν έχουν τέτια κοινά ταξικά γνωρίσματα. Και δεν μπορεί ποτέ να τα έχουν, γιατί σαν σύνολο, από την ίδια τη θέση τους, δεν συμμετέχουν ενεργά στην οικονομική ζωή, στην παραγωγή του εθνικού εισοδήματος, αλλά ανήκουν στον οικονομικά μη ενεργό πληθυσμό.

Η αγροτιά είναι τάξη ή στρώμα; Ποιά είναι η διαφορά της από τα μεσαία στρώματα; Υπάρχει μικροαστική τάξη; Ποιά η σχέση μικροαστών και μεσαίων στρωμάτων; Οι μικροαστοί υπάγονται στα μεσαία στρώματα;

Σε κάθε ταξική εκμεταλλευτική κοινωνία υπάρχουν δυο βασικές τάξεις. Οι τάξεις αυτές ονομάζονται βασικές, γιατί χωρίς αυτές δεν είναι δυνατόν να υπάρχει ο κυρίαρχος στην κοινωνία αυτή τρόπος παραγωγής. Τέτιες τάξεις στον καπιταλισμό είναι η αστική τάξη και η εργατική τάξη.
Δίπλα στις βασικές υπάρχουν και μη βασικές τάξεις, που η ύπαρξή τους καθορίζεται από το γεγονός ότι, στην κοινωνία αυτή, εκτός από τον κυρίαρχο τρόπο παραγωγής, δρουν και άλλα οικονομικά συστήματα.

Πού ανήκουν ταξικά οι δημόσιοι υπάλληλοι και τα άτομα που απασχολούνται σε κρατικούς οργανισμούς και επιχειρήσεις;

Από την άποψη του καθορισμού της αντικειμενικής ταξικής θέσης ενός ατόμου δεν έχει σημασία το αν απασχολείται σε ιδιωτική ή κρατική επιχείρηση ή στον κρατικό μηχανισμό. Αυτό που κρίνει είναι οι παράγοντες που αναφέρθηκαν στη διάλεξη, δηλαδή θέση στο σύστημα, σχέση προς τα μέσα παραγωγής κλπ. Με βάση αυτούς τους καθοριστικούς αντικειμενικούς παράγοντες, οι δημόσιοι υπάλληλοι και τα άτομα, που απασχολούνται σε κρατικούς οργανισμούς και επιχειρήσεις, στο συντριπτικά μεγάλο μέρος τους ανήκουν στην εργατική τάξη. Οι υπόλοιποι ανήκουν στα μεσαία στρώματα της πόλης, εκτός από έναν μικρό αριθμό που ανήκει στην αστική τάξη.

Δημήτρη Σάρλη "Η εργατική τάξη και ο ρόλος της στη σημερινή ελληνική κοινωνία"  έκτη έκδοση  Σύγχρονη Εποχή 1987

Ποια η διαφορά μεταξύ βιομηχανικού και εργοστασιακού προλεταριάτου;

Η έννοια «εργοστασιακό προλεταριάτο» είναι στενότερη από την έννοια «βιομηχανικό προλεταριάτο» και συμπεριλαμβάνεται σ' αυτήν. Όπως το λέει και η ίδια η λέξη. εργοστασιακό προλεταριάτο είναι μόνο αυτό που εργάζεται στα εργοστάσια. Ο όρος βιομηχανικό προλεταριάτο σαν ευρύτερος συμπεριλαμβάνει: α) το εργοστασιακό προλεταριάτο, β) το προλεταριάτο της εξορυκτικής βιομηχανίας, γ) το προλεταριάτο που ασχολείται με την παραγωγή και διανομή ηλεκτρισμού και φωταερίου, και δ) τους οικοδόμους, όχι βέβαια όλους, αλλά αυτούς που χρησιμοποιούν μηχανικά μέσα και κατασκευάζουν σχετικά μεγάλα έργα και κτίρια.

Δημήτρη Σάρλη "Η εργατική τάξη και ο ρόλος της στη σημερινή ελληνική κοινωνία"  έκτη έκδοση  Σύγχρονη Εποχή 1987

Ο όρος «εργατοϋπάλληλοι» είναι σωστός και γιατί;

Ασφαλώς είναι σωστός, γιατί αποτελεί μια άλλη ονομασία του συνόλου της εργατικής τάξης και ταυτόχρονα μας λέει ότι και οι εργάτες, δηλαδή τα άτομα που κάνουν σωματική εργασία και παίρνουν ωριαίο ή ημερήσιο μισθό, και οι υπάλληλοι, δηλαδή τα άτομα που κάνουν σωματική ή πνευματική εργασία και παίρνουν μηνιαίο μισθό, έχουν ταξικά την ίδια θέση. Εξυπακούεται όμως ότι επειδή με αυτή ακριβώς τη σημασία του έχει καθιερωθεί στη χώρα μας, ο όρος αυτός αγκαλιάζει όχι όλους ανεξαιρέτως τους υπαλλήλους, αλλά μόνο αυτούς που ανήκουν στην εργατική τάξη ή βρίσκονται πάρα πολύ κοντά της

Δημήτρη Σάρλη "Η εργατική τάξη και ο ρόλος της στη σημερινή ελληνική κοινωνία"  έκτη έκδοση  Σύγχρονη Εποχή 1987

Ποιο είναι καθοριστικό για το αν ένας διανοούμενος ανήκει στην εργατική τάξη: η προέλευση του, η ιδεολογία του (μαρξισμός - λενινισμός) ή η θέση του στην κοινωνία;

Η κοινωνική προέλευση αποτελεί ασφαλώς σημαντικό παράγοντα, που μπορεί ν' ασκήσει επίδραση από πολλές απόψεις (νοοτροπία, πολιτική συμπεριφορά, ηθικές αντιλήψεις κλπ.). Δεν είναι όμως σε θέση να παίξει καθοριστικό ρόλο στον προσδιορισμό της ταξικής θέσης των διανοουμένων. Η προέλευση αφορά το παρελθόν και όχι το παρόν, γι' αυτό η αναγωγή της σε καθοριστικό παράγοντα είναι επιστημονικά εσφαλμένη. Για να φανεί ο εσφαλμένος και επικίνδυνος χαρακτήρας μιας τέτιας αναγωγής, είναι αρκετό ν' αναφερθεί το γεγονός ότι υπάρχουν διανοούμενοι με προλεταριακή ή μικροαστική προέλευση που ανήκουν στην αστική τάξη, όπως, αντίθετα, υπάρχουν και διανοούμενοι με μικροαστική ή καμιά φορά και αστική προέλευση που ανήκουν στην εργατική τάξη.

ΓΙΑ ΤΗ ΣΧΕΣΗ ΤΟΥ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟΥ ΚΟΜΜΑΤΟΣ ΜΕ ΤΗ ΔΙΑΝΟΗΣΗ

Τεύχος: 2010 Τεύχος 3 ΚΟΜΕΠ

της Ελένης Μπέλλου

ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΤΑΞΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΚΚ

 Στην εποχή των Μαρξ - Ενγκελς πραγματοποιήθηκε η συνένωση της επαναστατικής θεωρίας με τον ταξικό αγώνα που εκφραζόταν από τις συνδικαλιστικές οργανώσεις της εργατικής τάξης. Μέσω αυτής της συνένωσης προέκυψε η ανώτερη μορφή οργάνωσης της εργατικής τάξης, η πολιτική οργάνωση που συνένωσε Αγγλους, Γάλλους, Γερμανούς, Πολωνούς κ.ά. εργάτες στην «Ενωση των Κομμουνιστών», με Πρόγραμμά τους το «Μανιφέστο του Κομμουνιστικού Κόμματος» (1848). Μετά από μιάμιση περίπου δεκαετία, η πολιτική οργάνωση της εργατικής τάξης σε διεθνικό και εθνικό επίπεδο πήρε τη μορφή της Α΄ Διεθνούς (Διεθνούς Ενωσης των Εργατών) το 1864, ενώ μετά τη διάλυσή της, το 1876, διαμορφώθηκαν κόμματα σε εθνικό επίπεδο και η Β΄ (Σοσιαλδημοκρατική) Διεθνής.

Ισχύουν οι όροι «εργάτες του πνεύματος» και «προλεταριακή διανόηση; Τι εκφράζουν;

Η λέξη «εργάτης» ή «εργάτες» χρησιμοποιείται τόσο στην παραπάνω, όσο και σε μερικές άλλες περιπτώσεις, όπως π.χ. «εργάτες της επιστήμης». Στις περιπτώσεις όμως αυτές δεν έχει συγκεκριμένο ταξικό νόημα, δεν προσδιορίζει την ταξική θέση των ατόμων για τα οποία χρησιμοποιείται, αλλά δείχνει και ταυτόχρονα εξαίρει το είδος της εργασίας τους, τον τομέα της απασχόλησής τους. Έτσι οι δυο παραπάνω εκφράσεις αποτελούν άλλες, ευφημιστικές ονομασίες των επιστημόνων και των διανοουμένων, χωρίς να μας λένε αν οι διανοούμενοι και οι επιστήμονες αυτοί ανήκουν στην αστική τάξη, στα μεσαία στρώματα της πόλης ή στην εργατική τάξη.

Η έννοια εργατική τάξη, από άποψη ουσίας, είναι ταυτόσημη με την έννοια προλεταριάτο;

Η λέξη εργάτης γενικά έχει ευρύτερη εφαρμογή από τη λέξη προλετάριος. Χρησιμοποιείται για κάθε άτομο που εργάζεται με μισθό ή ημερομίσθιο για να εξασφαλίσει ό,τι του χρειάζεται για να ζήσει. Από μόνη της όμως η λέξη εργάτης δεν μας λέει τίποτα για τη θέση που κατέχει στο κοινωνικό σύστημα παραγωγής το άτομο αυτό, για τη σχέση του προς τα μέσα παραγωγής, για το αν είναι εκμεταλλευόμενος ή όχι. Όλα αυτά μας τα λέει μόλις προσδιορίσουμε αυτό το κοινωνικό σύστημα, μόλις δηλαδή πούμε, αν πρόκειται για εργάτη καπιταλιστικής χώρας ή για εργάτη σοσιαλιστικής χώρας.

Σε μαρξιστικά εγχειρίδια συναντάει κανείς τη θέση ότι αποφασιστικό κριτήριο για τον καθορισμό των κοινωνικών ορίων της εργατικής τάξης είναι η παραγωγή υπεραξίας. Είναι σωστή η θέση αυτή: Και αν ναι τότε πώς συμβιβάζεται με την κατάταξη στην εργατική τάξη επιστημόνων που ασχολούνται στις υπηρεσίες, εμποροϋπαλλήλων κλπ.:

Ασφαλώς πρόκειται για παρανόηση. Τέτια θέση δεν μπορεί να υπάρχει σε κανένα πραγματικά μαρξιστικό εγχειρίδιο, γιατί είναι αντίθετη με το πνεύμα του μαρξισμού.
Είναι απόλυτα σωστό, ότι υπεραξία δημιουργούν μόνο οι προλετάριοι που απασχολούνται στους κλάδους της υλικής παραγωγής. Αλλά από αυτό δεν βγαίνει καθόλου το συμπέρασμα ότι οι προλετάριοι, που απασχολούνται σε άλλους κλάδους και δεν παράγουν υλικά αγαθά, αλλά προσφέρουν κοινωνικά ωφέλιμη εργασία, δεν είναι προλετάριοι.
Αν λέγαμε ότι στους μη παραγωγικούς κλάδους δεν υπάρχουν προλετάριοι, θα έπρεπε να πούμε ότι στους κλάδους αυτούς δεν υπάρχουν ούτε καπιταλιστές, πράγμα που φυσικά είναι παράλογο.
Στην πραγματικότητα, ανάμεσα στους εργάτες των κλάδων της υλικής παραγωγής και στους εργάτες των μη παραγωγικών κλάδων δεν υπάρχει καμιά διαφορά από την άποψη της ταξικής τους θέσης, όπως ακριβώς δεν υπάρχει και ανάμεσα στους καπιταλιστές των πρώτων και στους καπιταλιστές των δεύτερων κλάδων. Ο λόγος είναι ο εξής: