Όπως είναι γνωστό, η κινέζικη επανάσταση στηρίχτηκε κυρίως στην αγροτιά. Το γεγονός αυτό μήπως αναιρεί τη θέση των Μαρξ-Λένιν, για την πρωτοπορία της εργατικής τάξης; Μήπως επίσης την αναιρεί και το γεγονός, ότι στη χώρα μας η αγροτική τάξη έπαιξε πρωτοπόρο ρόλο στην πάλη κατά της φασιστικής κατοχής (ΕΑΜ) και στον εμφύλιο πόλεμο;

Είναι αλήθεια ότι στις παραπάνω, όπως και σε άλλες, περιπτώσεις η αγροτιά αποτέλεσε αριθμητικά, σε βαθμό ανάλογο με την ταξική διάρθρωση της κάθε χώρας, την κυριότερη κινητήρια δύναμη. Στην πραγματικότητα όμως το γεγονός αυτό δεν αναιρεί καθόλου την παραπάνω θεμελιακή θέση του μαρξισμού  λενινισμού. Αντίθετα υπογραμμίζει την ορθότητά της.

Γιατί δεν μπορούμε να πούμε ότι πρωτοπορία είναι τα πιο συνειδητοποιημένα τμήματα της εργατικής τάξης, της αγροτικής τάξης και των διανοουμένων;

Κατ' αρχήν πρέπει να αποσαφηνιστεί η έννοια που δίνεται εδώ στη λέξη συνειδητοποίηση. Να προσδιοριστεί η τάξη της οποίας τα συμφέροντα και τους σκοπούς έχουν συνειδητοποιήσει τα τμήματα αυτά της αγροτιάς και των διανοουμένων. Τέτιο θέμα φυσικά δεν μπαίνει για το συνειδητό τμήμα της εργατικής τάξης, γιατί αυτό είναι συνειδητό επειδή ακριβώς έχει κατανοήσει τη θέση και την ιστορική αποστολή της τάξης του.

Ποια είναι η οικονομική βάση της ύπαρξης της εργατικής αριστοκρατίας; Μπορούμε σήμερα να μιλάμε στην Ελλάδα για εργατική αριστοκρατία;

Η εργατική αριστοκρατία και γραφειοκρατία, σαν μια από τις κοινωνικές βάσεις του οπορτουνισμού εμφανίστηκε στις μεγάλες ιμπεριαλιστικές χώρες, στις «μητροπόλεις». Οικονομική βάση της εμφάνισης και ύπαρξής της είναι το μονοπωλιακό κέρδος. Χάρη σ' αυτό, η μεγάλη αστική τάξη των χωρών αυτών είχε τη δυνατότητα, κρατώντας σε χαμηλά επίπεδα τα ημερομίσθια της βασικής μάζας των εργατών και καταληστεύοντας τις αποικίες, να εξαγοράσει οικονομικά το ανώτερο λεπτό στρώμα των «δικών» της εργατών. Πρόκειται για επιστάτες, ρεφορμιστές συνδικαλιστές κλπ., στους οποίους η αστική τάξη εξασφάλιζε προνομιακές συνθήκες (παχυλούς μισθούς, επιχορηγήσεις κλπ.) και τους οποίους χρησιμοποιούσε σαν στήριγμά της, σαν φορείς της αστικής ιδεολογίας και πολιτικής μέσα στο εργατικό κίνημα. Σήμερα, στις χώρες αυτές, έχουν συντελεστεί σημαντικές αλλαγές στη σύνθεση της εργατικής αριστοκρατίας και γραφειοκρατίας. Σημειώθηκε επίσης και κάποια διεύρυνση της αριθμητικής της δύναμης. Ωστόσο, η εργατική αριστοκρατία, συνεχίζει να αποτελεί ένα πολύ λεπτό στρώμα, μια ελάχιστη μειοψηφία της εργατικής τάξης.

Υπάρχουν στην Ελλάδα φτωχοί εργάτες που είναι εργάτες γης, δηλαδή δουλεύουν σε μεγαλοκτηματίες με μισθό; Ταξικά πού ανήκουν; Μπορούν να συμπεριληφθούν στην εργατική τάξη; Ποιος είναι ο ρόλος τους; Μπορούν ν'αποτελέσουν πρωτοπορία;

Ναι υπάρχουν. Το 1971 η αριθμητική τους δύναμη ήταν περίπου 65.000. Απασχολούνται κατά κανόνα σε νοικοκυριά πλούσιων χωρικών και σε καπιταλιστικές γεωργικές και κτηνοτροφικές επιχειρήσεις. Στο βαθμό που αυξάνει η χρησιμοποίηση των σύγχρονων τεχνικών μέσων στην αγροτική οικονομία και δημιουργούνται μεγάλες αγροτικές εκμεταλλεύσεις σε καπιταλιστική βάση. αλλάζει η σύνθεσή τους. Μειώνεται ο αριθμός αυτών που κάνουν ανειδίκευτη εργασία και αυξάνει ο αριθμός των μηχανοκαλλιεργητών, δηλαδή των εργατών που οδηγούν, χειρίζονται και εξυπηρετούν τις διάφορες αγροτικές μηχανές.

Οι απόφοιτοι τεχνικών σχολών και οι μαθητές αποτελούν ιδιαίτερο στρώμα της διανόησης;

Οχι, δεν αποτελούν. Από τους απόφοιτους τεχνικών σχολών, όσοι απασχοληθούν για λογαριασμό τους, θα ανήκουν στα μεσαία στρώματα της πόλης, και όσοι εργαστούν σε ιδιωτικές ή κρατικές επιχειρήσεις θα είναι εργάτες με μέση ή ανώτερη ειδίκευση και επομένως θ' ανήκουν στην εργατική τάξη. Όσον αφορά τους μαθητές γενικά, αυτοί και λόγω ηλικίας και λόγω απασχόλησης αποτελούν μια ιδιαίτερη κατηγορία του οικονομικά μη ενεργού πληθυσμού. Ασφαλώς ένα μέρος απ' αυτούς θα γίνουν διανοούμενοι, αλλά ούτε και το μέρος τους αυτό μπορεί να καταταγεί στη διανόηση. Και δεν μπορεί όχι τόσο γιατί δεν μπορεί να προκαθοριστεί ποιοι θ' αποτελέσουν αυτό το μέρος, όσο κυρίως γιατί οι μαθητές αυτοί δεν έχουν γίνει ακόμα διανοούμενοι.

Δημήτρη Σάρλη "Η εργατική τάξη και ο ρόλος της στη σημερινή ελληνική κοινωνία"  έκτη έκδοση  Σύγχρονη Εποχή 1987

Αποτελούν οι φοιτητές ή όχι, όσο είναι φοιτητές, ιδιαίτερο κοινωνικό στρώμα; Υπάρχουν αντικειμενικά κοινά συμφέροντα που ενοποιούν τους φοιτητές σε ένα τέτιο στρώμα;

Για να ήταν οι φοιτητές ιδιαίτερο κοινωνικό στρώμα, ιδιαίτερη ταξική κατηγορία, θα έπρεπε α) να κατέχουν την ίδια θέση στο σημερινό καπιταλιστικό σύστημα της χώρας μας, 6) να είχαν την ίδια σχέση προς τα μέσα παραγωγής γ) να έπαιζαν τον ίδιο ρόλο στην οργάνωση της κοινωνικής εργασίας, δ) να είχαν περίπου το ίδιο εισόδημα, ε) να έπαιρναν το εισόδημα αυτό με τον ίδιο τρόπο. Όπως όμως είναι γνωστό, οι φοιτητές δεν έχουν τέτια κοινά ταξικά γνωρίσματα. Και δεν μπορεί ποτέ να τα έχουν, γιατί σαν σύνολο, από την ίδια τη θέση τους, δεν συμμετέχουν ενεργά στην οικονομική ζωή, στην παραγωγή του εθνικού εισοδήματος, αλλά ανήκουν στον οικονομικά μη ενεργό πληθυσμό.